Η ανάπτυξη επιδέξιων και αποτελεσματικών τρόπων διαχείρισης των καθημερινών δυσκολιών της ζωή, μας δυναμώνει και σταδιακά, μας κάνει πιο ικανούς να τις αντιμετωπίζουμε στο μέλλον.
Ψυχική αντοχή ή ανθεκτικότητα, είναι η διαδικασία του να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικότερα τις αντιξοότητες - το πώς επανερχόμαστε σε ψυχική ισορροπία, παρά τις δυσκολίες. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η ψυχική αντοχή, δεν είναι ένα γενετικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας αλλά ένας συγκεκριμένος τρόπος προσοχής, σκέψης και συμπεριφοράς, που ο καθένας μας μπορεί να μάθει και να καλλιεργήσει.
Ο παγκοσμίου φήμης νευροεπιστήμονας Richard Davidson, επιβεβαιώνει με επιστημονικά στοιχεία ότι η ενσυνειδητότητα (mindfulness), αυξάνει την ψυχική αντοχή και την ανθεκτικότητα, και όσο περισσότερο εξασκούμαστε στην πρακτική του διαλογισμού ενσυνειδητότητας, τόσο πιο «ανθεκτικός» γίνεται ο εγκέφαλός μας. Η συναισθηματική «τρικυμία» που συνήθως ακολουθεί ένα αγχωτικό γεγονός, μπορεί να φέρει στην επιφάνεια αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό σας ή τους άλλους, που συνεχίζουν να μας κατακλύζουν, πέραν του σημείου που να είναι επωφελείς. Για παράδειγμα, αν είχατε μια έντονη διαφωνία με τον/την σύντροφό σας πριν φύγετε για την δουλειά, μπορεί να καταλήξετε να επαναλαμβάνετε την συνομιλία στο μυαλό σας όλη την ημέρα, το οποίο εντείνει το άγχος ή την κακή σας διάθεση πολύ περισσότερο από ό,τι είναι απαραίτητο. Η ενσυνειδητότητα, μειώνει την τάση του νου για «αναμάσημα» και αν εξασκείτε συστηματικά, μέσω της νευροπλαστικότητας, ο εγκέφαλός μας αλλάζει σταδιακά και γινόμαστε ψυχικά πιο ανθεκτικοί σε μελλοντικά στρεσογόνα γεγονότα.
Υπάρχουν μερικές βασικές πτυχές της ψυχικής αντοχής:
• Υποστηρικτικές σχέσεις, είναι ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας.
• Η ικανότητα να κάνουμε σχέδια και να αναλαμβάνουμε δράση για την επίλυση των προβλημάτων.
• Η ικανότητα να διαχειριζόμαστε δύσκολα συναισθήματα -ο βαθμός ενσυνειδητότητας μας παίζει σημαντικό ρόλο.
• Αποτελεσματικές δεξιότητες επικοινωνίας.
Παρακάτω, παραθέτουμε, πέντε τρόπους με τους οπαίους μπορείτε να αρχίσετε να αναπτύσσετε ψυχική αντοχή:
1. Υποστηρικτικές Σχέσεις Αναπτύξτε ένα πλαίσιο θετικών και υποστηρικτικών σχέσεων εντός αλλά και εκτός της οικογένειας. Αν δεν έχετε, κάντε βήματα προς την κατεύθυνση του να συμμετέχετε σε κάποια ομάδα ενδιαφερόντων, σε εθελοντικές ομάδες ή γραφτείτε σε κάποιο απογευματινό τμήμα εκμάθησης κάποιας τέχνης ή δεξιότητας.
2. Νόημα Στις Δυσκολίες Όταν αντιμετωπίζετε αντιξοότητες, δείτε αν μπορείτε να βρείτε κάτι θετικό που μάθατε ή αποκομίσατε, στην προσπάθεια σας να την αντιμετωπίσετε. Πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι μέσα από τις δυσκολίες, αναβαθμίστηκαν οι σχέσεις τους, απέκτησαν περισσότερη συνειδητότητα των καταστάσεων ή εκτίμησαν περισσότερο κάποια πράγματα στην ζωή τους.
3. Αισιοδοξία Χρησιμοποιείστε την ενσυνειδητότητα για να στρέψετε την προσοχή σας από τις αρνητικές σκέψεις σε πιο αισιόδοξα και θετικά σενάρια για το μέλλον. Η ελπίδα και η αισιοδοξία, είναι επιλογή. Αποφύγετε να βλέπετε την κρίση ως αξεπέραστη. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε το γεγονός ότι στην ζωή θα προκύψουν απρόβλεπτες δυσκολίες αλλά μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που τις αντιμετωπίζουμε. Και η ελάχιστη αλλαγή έχει αξία και ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας μπορεί να βοηθήσει.
4. Αποφασιστικότητα Πάρτε αποφάσεις και δράστε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο που μπορείτε αντί να ελπίζετε ότι οι καταστάσεις κάπως θα καλυτερέψουν από μόνες τους στο μέλλον. Αν δεν είστε καλός σε αυτό, διαβάστε κάποιο σχετικό βιβλίο για το πώς να βελτιώσετε αυτή την ικανότητα ή ζητείστε την συμβουλή ενός έμπιστου φίλου. Το να μην θέλετε να πάρετε απόφαση, είναι απόφαση!
5. Αποδεχτείτε Την Αλλαγή Ως Μέρος Της Ζωής Προετοιμαστείτε ότι στην πορεία της ζωής, οι καταστάσεις αλλάζουν και αντιξοότητες θα προκύψουν αντί να έχετε την πεποίθηση ότι όλα θα είναι πάντα καλά. Η αλλαγή είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. Ρεαλιστικός στόχος, είναι να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τις αντιξοότητες αποτελεσματικά παρά ότι μπορούμε να τις αποφύγουμε.
Όταν γίνετε λόγος για ψυχική αντοχή, η ευελιξία είναι το κλειδί. Ανακαλύπτοντας τρόπους να προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές που θα έρθουν στην ζωή μας, μας κάνουν να υποφέρουμε λιγότερο αλλά και να γινόμαστε πιο αποτελεσματικοί στη αντιμετώπισή τους.
Αναστοχασμός: Ποιες μικρές ενέργειες μπορείτε να κάνετε άμεσα ώστε να αρχίσετε να αυξάνετε τον βαθμό ψυχικής σας ανθεκτικότητας; Μπορεί να είναι κάτι τόσο απλό, όσο το να αρχίσετε να παίρνετε τηλέφωνο ή να βρίσκεστε με κάποιον φίλο σας, τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα!
Να είστε καλά!
Βασίλης Ξυπολιάς
Εκπαιδευτής Mindfulness & MBSR, CFM/UMASS