“Η αναπνοή είναι βαρετή – το ίδιο πράγμα, ξανά και ξανά. Σίγουρα θα υπάρχει κάτι πιο ενδιαφέρον να κάνω…”
Αυτό το σχόλιο, επαναλαμβάνεται σχεδόν από όλους όταν αρχίζουν την πρακτική εξάσκησης της ενσυνειδητότητας μέσω παρατήρησης της αναπνοής. Παρότι υπάρχουν αρκετές “άτυπες” πρακτικές – όπως το να απολαύσουμε ενσυνείδητα ένα σνακ ή ένα περίπατο με τα πόδια– υπάρχουν αρκετοί λόγοι να ασκήσουμε και την “τυπική” πρακτική η οποία, στην πιο απλή της εκδοχή, είναι η παρατήρηση της αναπνοής σε τακτική και ιδανικά, καθημερινή βάση.
Η εστίαση στην αναπνοή θα αναδείξει την αίσθηση δυσφορίας και τα μοτίβα σκέψης που την ανατροφοδοτούν.
Είναι καλό να έχουμε ενδιαφέρον και περιέργεια κατά την πρακτική μας αλλά επειδή βιώνουμε κάποια δυσφορία κατά τη διάρκειά της δεν σημαίνει ότι κάνουμε κάτι λάθος ή ότι δεν είναι αποτελεσματική. Στην πραγματικότητα, μέρος της χρησιμότητας είναι ότι η εστίαση μας στην αναπνοή, θα αναδείξει κάποια στιγμή την αίσθηση της δυσφορίας και τα αντίστοιχα μοτίβα σκέψης που την τροφοδοτούν και την διαιωνίζουν. Αντί λοιπόν να ψάξουμε για μια άλλη, πιο “ενδιαφέρουσα” πρακτική, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε τα συγκεκριμένα οφέλη της.
1. Η αναπνοή δεν προσπαθεί να “καταφέρει” κάτι.
Εισπνοή...Εκπνοή...Εισπνοή...Εκπνοή...
Η αναπνοή, δεν αποσκοπεί στη βελτίωση του στιλ, να γίνει πιο αποδοτική ή στην επίτευξη κάποιου στόχου “καθημερινής αναπνοής”. Όσο δεν παρεμβαίνουμε, η αναπνοή κάνει κάτι πολύ ζωτικό - χωρίς αυτή πεθαίνουμε - αλλά προσπαθώντας να την επιταχύνουμε, να την επιβραδύνουμε ή γενικότερα να την ελέγξουμε, καταλήγουμε να γινόμαστε εμπόδιο. Όπως στην αναπνοή, έτσι και στη ζωή, μπορούμε να μάθουμε πολλά από τον φυσικό ρυθμό, την ελεύθερη ροή και τη μη-προσπάθεια του τρόπου με τον οποίο η αναπνοή κάνει τη “δουλειά” της χωρίς πολύ “θόρυβο”.
2. Η αναπνοή διδάσκει σταθερότητα.
Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου ο νους μας είτε περιπλανιέται στο παρελθόν ή στο μέλλον, είτε προσπαθεί να διώξει δυσάρεστες εμπειρίες ή να κυνηγήσει επιθυμίες. Αλλά αν δεν ασκηθούμε στο να παραμένουμε σταθεροί και ακίνητοι, είμαστε επιρρεπείς στους “ανέμους” και τα σκαμπανεβάσματα της ζωής. Με την εξάσκηση του να επαναφέρουμε την προσοχή μας με αποφασιστικότητα αλλά και ηπιότητα πίσω στην αναπνοή, καλλιεργούμε μια ανθεκτικότητα που μας επιτρέπει να είμαστε παρόντες και συνειδητοί στις αναπόφευκτες δυσκολίες αλλά και τους πειρασμούς. Οι “αναταράξεις” θα συνεχίσουν να υπάρχουν αλλά δεν θα παρασυρόμαστε ή χανόμαστε σε αυτές. Αυτό είναι ένα βασικό κλειδί για την ευημερία και η «βαρετή» αναπνοή μας προσφέρει ένα απλό, μεθοδικό και αποτελεσματικό τρόπο να εξασκηθούμε και να μάθουμε από αυτή.
3. Η αναπνοή συμβαίνει στο σώμα.
Για όσους από εμάς συνηθίζουμε να βιώνουμε τα πάντα “ψηλά στο κεφάλι”, η αναπνοή μας προσκαλεί σε ένα χαμηλότερο κέντρο βάρους. Αφήνουμε για να λίγο τις σκέψεις για να κατεβούμε πιο χαμηλά, κάτω στην κοιλιά. Αισθανόμαστε την ροή της αναπνοής, την άνοδο και πτώση της όπως και τις φυσικές αισθήσεις κίνησης που την συνοδεύουν. Αυτό, βοηθά στο συγχρονισμό νου και σώματος και μας φέρνει σε μια κατάσταση χαλάρωσης αλλά και εγρήγορσης στο παρόν – στο εδώ και τώρα. Όταν νιώθουμε την αναπνοή, νιώθουμε την πραγματική αίσθηση της ζωής, την ουσία της ύπαρξης. Αυτό συχνά μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα, ακόμα και σε δύσκολες στιγμές. Όπως λέει ο Jon Kabat-Zinn "Όσο αναπνέουμε είμαστε καλύτερα, παρόλες τις δυσκολίες που περνάμε."
4. Η αναπνοή, δεν είναι πραγματικά τόσο βαρετή.
Δίνετε προσοχή στην αναπνοή ή απλώς στην ιδέα σας πώς πρέπει ή δεν πρέπει να είναι; Είναι αυτή η αναπνοή όντως ίδια με την τελευταία ή διακριτικά διαφορετική, σε διάρκεια, υφή και ένταση; Όταν παρατηρήσετε την πραγματική αίσθηση της αναπνοής, είναι πραγματικά τόσο πληκτική; Δεν είναι θαυμάσιο και αξιοπρόσεκτο το πώς μας κρατά στην ζωή, στιγμή-με-στιγμή, μέσω αυτής της μυστηριώδους διαδικασίας εισπνοής και εκπνοής, οξυγόνωσης και κυκλοφορίας του αίματος όπου ο αέρας φθάνει σε όλα τα κύτταρα του σώματος μας; Δεν είναι καταπληκτικό ότι υπάρχει αέρας για να αναπνεύσουμε, σώμα για να τον επεξεργαστεί και νους για να το παρακολουθεί; Κάθε στιγμή που παρατηρούμε την διαδικασία της αναπνοής, εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας στην διερεύνηση και περιέργεια. Μήπως ίσως υπάρχουν και άλλες “βαρετές” πτυχές της ζωής μας που περιέχουν αξιοπρόσεκτα μικρά “θαύματα” που πάνω στην βιασύνη μας παραλείπουμε να δούμε ή υποτιμούμε την αξία και σημασία τους;
5. Δεν αναπνέουμε. Η αναπνοή αναπνέει.
Δεν έχουμε τον έλεγχο της αναπνοής μας, ή τουλάχιστον όχι τόσο πολύ. Ναι, θα μπορούσαμε να κρατήσουμε την αναπνοή μας (για λίγο) και θα μπορούσαμε να επιλέξουμε για κάποιο διάστημα να αναπνέουμε γρήγορα ή αργά αλλά αρκετά σύντομα, κάθε προσπάθεια να ελέγξουμε την αναπνοή θα οδηγούσε σε ένταση και εσωτερική αντίδραση. Με την πρακτική, είναι δυνατόν σταδιακά να μάθουμε να ευθυγραμμιζόμαστε με την αναπνοή, να κινούμαστε απαλά μαζί της, αφήνοντας χώρο για να φτάσει στο δικό της φυσικό βάθος, ρυθμό και ροή. Τα πράγματα συνήθως κυλούν καλύτερα όταν “συνεργαζόμαστε” με την αναπνοή αντί να αντιστεκόμαστε ή προσκολλόμαστε σε αυτήν. Πρόκειται για μια καλή εκπαίδευση και για την υπόλοιπη ζωής μας στην οποία αντικειμενικά, έχουμε μόνο μερικό έλεγχο.
6. Η αναπνοή μας προσκαλεί να αναπαυθούμε και να ανακάμψουμε.
Όταν χιλιάδες χρόνια πριν οι πρόγονοι μας στην σαβάνα αντιμετώπιζαν επίθεση αρπακτικών, η αναπνοή τους επιταχυνόταν και οι μύες ήταν τεταμένοι ενόψει της επερχόμενης πάλης ή φυγής. Εφόσον επιβίωναν, ακολουθούσε περίοδος ανάπαυσης και ανάκτησης δυνάμεων καθώς η αναπνοή επιβραδυνόταν και το σώμα επέστρεφε σε ισορροπία. Οι ίδιες αντιδράσεις συμβαίνουν σήμερα και σε εμάς, με την διαφορά ότι οι “απειλές” που αντιμετωπίζουμε είναι συνεχείς και χρόνιες (αγχωτικές ρυθμοί εργασίας, θορυβώδεις γείτονες, μακροχρόνιες ασθένειες κλπ.) και το σώμα μας δεν έχει πολλές ευκαιρίες για να επανέλθει σε ισορροπία. Η ακινησία και ο “χώρος” που μας δίνει η ενσυνείδητη παρατήρηση της αναπνοής, μας επιτρέπει να περάσουμε σε μια κατάσταση ανάκαμψης καθώς αφιερώνουμε χρόνο μακριά από τους έντονους ρυθμούς ή της ανησυχίας που πολλοί βιώνουμε. Η τακτική εστίαση της προσοχής μας στην αναπνοή, θα μπορούσε να αποτρέψει την ψυχική φόρτιση και την σωματική εξάντληση.
Μετάφραση/Προσαρμογή: Βασίλης Ξυπολιάς, Εκπαιδευτής Mindfulness & MBSR, CFM/UMASS
Πρωτότυπο άρθρο από τον Ed Halliwell “6 Reasons Why Mindfulness Begins with the Breath”
Eγγραφείτε στο newsletter μας για να ενημερώνεστε απευθείας στο email σας με επιστημονικά άρθρα και πληροφορίες σχετικά με εκπαιδευτικές δραστηριότητες ανάπτυξης της ενσυνειδητότητας.